Ý nghĩa tết ông Công ông Táo là một trong những phong tục truyền thống quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt. Diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, lễ cúng ông Công ông Táo không chỉ đơn thuần là một nghi lễ tiễn đưa các vị thần về trời, mà còn ẩn chứa nhiều thông điệp sâu sắc về lòng biết ơn, sự đoàn viên, cũng như khát vọng hướng thiện trong mỗi gia đình. Cùng phong thủy tìm hiểu chi tiết.
Tết ông Công ông Táo là gì?
Tết ông Công ông Táo, hay còn gọi là lễ cúng Táo Quân, diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm. Đây là ngày các gia đình Việt làm lễ tiễn ông Táo về trời để báo cáo với Ngọc Hoàng những việc tốt – xấu của nhân gian trong suốt một năm qua.
Nguồn gốc của ông Công ông Táo
Theo các chuyên gia văn hóa, đặc biệt là PGS.TS Trần Lâm Biền, tục thờ ông Công ông Táo có nguồn gốc từ ba vị thần của Lão giáo Trung Quốc: Thổ Công (thần đất), Thổ Địa (thần nhà) và Thổ Kỳ (thần bếp). Sau khi du nhập vào Việt Nam, phong tục này đã được Việt hóa thành truyền thuyết “hai ông một bà”, bao gồm:
- Thần Đất – bảo hộ đất đai.
- Thần Nhà – cai quản việc nhà.
- Thần Bếp – giữ lửa và lo bữa ăn.
Vì vậy, ông Công ông Táo là biểu tượng thiêng liêng cho ba yếu tố cốt lõi: đất – nhà – bếp, gắn liền với sự thịnh vượng và ấm no của mỗi gia đình.
Ý nghĩa của Tết ông Công ông Táo trong đời sống người Việt
Gửi gắm lòng biết ơn
Lễ cúng ông Công ông Táo thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của con cháu đối với các vị thần linh đã phù hộ độ trì cho gia đình trong suốt năm qua. Việc dọn dẹp bàn thờ, bếp núc và chuẩn bị mâm lễ là cách thể hiện sự tôn kính và thành tâm.
Như GS.TS Nguyễn Chí Bền chia sẻ: “Tục cúng ông Công, ông Táo luôn hướng con người tới điều thiện, nhắc nhở sống hòa thuận và làm ăn lương thiện.”
Gắn kết các thành viên trong gia đình
Một trong những ý nghĩa của Tết ông Công ông Táo là dịp đoàn viên trước Tết Nguyên Đán. Trong khi các lễ Tết khác tập trung vào ngày mồng Một, thì ngày 23 tháng Chạp lại là thời điểm cả gia đình quây quần dọn dẹp nhà cửa, chuẩn bị mâm cơm cúng, gắn kết mọi người trong không khí ấm cúng và thiêng liêng.
Mở đầu cho chu trình Tết cổ truyền
Theo GS Trần Ngọc Thêm, Tết ông Công ông Táo khép lại một năm cũ và bắt đầu chu trình Tết Nguyên Đán. Sau khi ông Táo về chầu trời, đêm 30 ông lại trở về để cùng gia đình bước sang năm mới. Như vậy, hệ thống Tết cổ truyền của người Việt được thể hiện một cách tuần hoàn, mang tính âm dương chuyển hóa hài hòa.
Các nghi thức và lễ vật trong ngày Tết ông Công ông Táo
Dọn dẹp bàn thờ và bếp núc
Theo truyền thống, việc lau dọn bàn thờ và bếp lửa được thực hiện rất cẩn thận. Người Việt quan niệm rằng ông Công ông Táo là những vị thần thiêng liêng, nên nơi cư ngụ của các ngài phải được tinh tươm, sạch sẽ trước khi cúng lễ.
Mâm cúng ông Công ông Táo gồm những gì?
Một mâm cúng đầy đủ thường gồm:
- Một mâm cơm chay hoặc mặn.
- Bộ mã ông Công ông Táo (bao gồm 2 ông – 1 bà).
- Ba chiếc mũ Táo quân (2 mũ có cánh cho Táo ông và 1 mũ không cánh cho Táo bà).
- Cá chép (cá sống để thả, tượng trưng cho phương tiện đưa ông Táo về trời).
- Trầu cau, rượu, hoa tươi, nhang đèn…
Thả cá chép – Nghi thức không thể thiếu
Một điểm đặc biệt trong lễ tiễn ông Công ông Táo là nghi thức thả cá chép. Theo truyền thuyết, cá chép là phương tiện giúp ông Táo bay lên trời. Hành động này mang ý nghĩa:
- Thể hiện niềm tin vào sự luân hồi và chuyển hóa.
- Tượng trưng cho ước vọng vươn lên, thành công trong năm mới.
Tết ông Công ông Táo và giá trị giáo dục đạo đức
Nhắc nhở sống lương thiện, làm điều tốt
Phong tục này không chỉ là một nghi lễ tâm linh mà còn mang giá trị giáo dục. Các thành viên trong gia đình được nhắc nhở sống tử tế, giữ gìn đạo đức, bởi ông Táo sẽ “báo cáo” những việc làm của họ với Ngọc Hoàng.
Mỗi lần cúng ông Công ông Táo, con cháu sẽ có dịp tự soi xét lại hành vi của bản thân trong một năm qua.
Gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc
Trong bối cảnh hội nhập và hiện đại hóa, việc duy trì phong tục Tết ông Công ông Táo là giữ gìn hồn cốt dân tộc. Đây không chỉ là nét đẹp truyền thống mà còn là chất keo gắn kết các thế hệ trong gia đình, giữ gìn sợi dây văn hóa Việt Nam qua từng thời kỳ.
Xem thêm: Phong thủy nhà bếp nguyên tắc cần lưu ý để thu hút tài lộc
Xem thêm: Phong thủy nhà bếp và nhà vệ sinh: Bí quyết tạo sự hài hòa
Những lưu ý khi cúng ông Công ông Táo
- Giờ cúng nên là trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp.
- Khi thả cá chép nên thả nhẹ nhàng, tránh hành vi phản cảm gây phản tác dụng.
- Không đốt quá nhiều vàng mã, tránh gây ô nhiễm môi trường.
- Dọn dẹp bàn thờ, bếp núc kỹ lưỡng trước khi tiến hành lễ.
Ý nghĩa của Tết ông Công ông Táo không chỉ dừng lại ở tín ngưỡng dân gian mà còn chứa đựng thông điệp nhân văn, hướng thiện và mang đậm giá trị gia đình. Đây là dịp để người Việt thể hiện lòng biết ơn, kết nối tình thân, và hướng về những điều tốt đẹp trong năm mới. Giữ gìn tục lệ này chính là giữ gìn bản sắc văn hóa Việt Nam từ ngàn đời nay.